Trong xã hội hiện đại tiền gần như đã trở thành vật bất ly thân và không thể thiếu được để duy trì cuộc sống hằng ngày. Trải qua một quá trình lịch sử lâu dài của đất nước với nhiều thay đổi về chính trị, kinh tế và xã hội, tiền giấy Việt Nam vì thế cũng có một lịch sử hình thành và phát triển lâu đời. Từ những đồng xu đầu tiên đến những loại tiền giấy cotton hay cao hơn là tờ tiền Polymer đều là những dấu mốc quan trọng trong lịch sử tiền giấy Việt Nam. Hãy cùng 3Gang tìm hiểu tiền giấy Việt Nam qua từng giai đoạn lịch sử trong bài viết dưới đây nhé.
Lịch sử ra đời tiền giấy Việt Nam
Tiền Việt Nam được phát hành lần đầu tiên vào giữa thế kỷ 10, thời kỳ nhà nước Đại Cồ Việt dưới thời vua Đinh Tiên Hoàng trị vì. Thời phong kiến, hầu như cứ mỗi đời vua lại cho phát hành loại tiền mới. Có khi, mỗi lần thay đổi niên hiệu, vua lại cho phát hành loại tiền mới khác. Tiền giấy được xem là xuất hiện ở Việt Nam khá sớm so với thế giới, vào năm 1396.
Chất liệu tiền giấy Việt Nam
Tiền giấy hay tiền cotton không phải được làm từ loại giấy thông thường vì khả năng hấp thụ nước dễ dàng, nhanh hỏng. Thay vào đó, người ta sẽ sử dụng khoảng 80% cotton (hay sợi bông), đôi khi được trộn cùng với sợi dệt để làm nên tiền giấy.
Tiền Polymer mà chúng ta sử dụng chủ yếu ngày nay cũng là một dạng tiền giấy. Cấu tạo tờ tiền Polymer gồm 3 lớp: lớp phim, lớp giấy nền, phủ mờ và vecni. Hiện nay, tiền polymer được xem là loại tiền duy nhất có yếu tố chống giả đặc trưng sử dụng công nghệ cao để cài hình ẩn.
Tiền giấy Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử
Ít ai biết rằng, những tờ tiền giấy mà chúng ta lưu giữ trong ví hay dùng để chi tiêu hằng ngày lại có một lịch sử hết sức thú vị.
Xuyên suốt chiều dài lịch sử của dân tôc, tiền giấy Việt Nam đã trải qua những “thăng trầm” và biến động lớn.
Đồng tiền giấy đầu tiên – “Thông bảo hội sao”
Đây được xem là đồng tiền giấy Việt Nam đầu tiên trong lịch sử, ra đời thời nhà Hồ, do Hồ Quý Ly phát hành năm 1396. Tuy nhiên, thời điểm bấy giờ điều kiện kinh tế xã hội chưa phù hợp nên chính sách tiền giấy đã bị thất bại.
Giấy bạc Đông Dương
Nếu không kể đến tờ tiền giấy “Thông bảo hội sao” thất bại của Hồ Quý Ly phía trên thì đây được xem là tờ tiền đầu tiên của Việt Nam. Đến khi Việt Nam là một phần Đông Dương thuộc Pháp, giấy bạc Đông Dương ra đời và lưu thông trong thời gian từ năm 1885 đến năm 1954 với mệnh giá 100 đồng bạc. Trên mặt tiền có in hình 3 thiếu nữ mặc trang phục truyền thống thể hiện tình hữu nghị 3 nước Lào, Campuchia và Việt Nam.
Giấy bạc Cụ Hồ
Sau thành công của cuộc Cách mạng Tháng 8 năm 1945, nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa ra đời, tiền đồng cũng chính thức được in và lưu hành để khẳng định chủ quyền của dân tộc tự do. Bắt đầu từ thời điểm đó cho đến nay, chúng ta đã trải qua 7 lần thay đổi tiền cả về hình thức, chất liệu đến mệnh giá. Trước khi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ra đời, trên mỗi mặt trước của tờ tiền đều in dòng chữ “Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa” bằng chữ quốc ngữ, chữ Hán và hình Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mặt sau của tờ tiền in hình giai cấp Nông – Công – Binh. Các con số ghi mệnh giá đều được dùng số Ả- Rập hoặc bằng chữ Hán, Lào, Campuchia. Người Việt Nam thời bấy giờ luôn gọi tiền giấy là “giấy bạc Cụ Hồ”.
Mệnh giá tiền thời kỳ này gồm giấy bạc 1 đồng, 5 đồng, 10 đồng, 20 đồng, 50 đồng, 100 đồng và 500 đồng.
Đồng tiền giấy Ngân hàng Quốc gia
Ngày 6 tháng 5 năm 1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 15/SL thành lập Ngân hàng Quốc gia Việt Nam miền bắc. Đây là đơn vị chính thức nhận các nhiệm vụ: phát hành giấy bạc, quản lý dòng tiền, kho bạc, kiêm thực hiện chính sách tín dụng để phát triển sản xuất, đồng thời phối hợp với mậu dịch để quản lý tiền tệ và đấu tranh tiền tệ với thực dân Pháp.
Từ đó tiền giấy do Ngân hàng quốc gia Việt Nam phát hành chính thức được đưa vào sử dụng và bắt đầu công cuộc đổi tiền. Dùng 1 đồng đến ngân hàng để đổi 10 đồng tài chính (đồng Cụ Hồ) nhằm thu hồi loại tiền cũ và lưu thông hoàn toàn tiền giấy mới. Đồng tiền giấy này có nhiều mệnh giá: 1, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000, 5000. Hình thức tiền ngân hàng khá giống với đồng tiền cũ trước đây và chỉ thay đổi về các bức hình in ở mặt sau cũng như màu sắc ở mỗi mệnh giá tiền.
Đặc biệt, với sự thay đổi ngoạn mục từ tháng 2 năm 1959 đến tháng 10 năm 1960, tỉ giá 1 đồng Ngân hàng Quốc gia đổi được 1.36 rúp (Liên Xô) và tương đương với 1.2 USD (Mỹ).
Vào năm 1958, tại miền bắc đồng tiền Ngân hàng Quốc gia được tiếp tục đổi và cũng trong giai đoạn này nạn in tiền giả bắt đầu xuất hiện trên thị trường.
Tiền đồng những năm 1975
Giai đoạn từ 1954 đến 1975, nước ta bị phân chia thành hai miền Nam – Bắc, mỗi miền lại sở hữu một loại tiền riêng nhưng đều gọi chung là “tiền đồng”. Cũng trong thời kỳ này, Việt Nam đã xuất hiện nhiều tổ chức chuyên in tiền giả nên trên tờ bạc 200 phải ghi thêm dòng chữ nhằm mục đích răn đe “Hình phạt khổ sai những kẻ nào giả mạo giấy bạc do Ngân hàng Quốc gia Việt Nam phát hành ra”.
Tiền giải phóng sau năm 1975
Sau khi giải phóng đất nước ngày 30/4/1975, tiền lưu hành ở miền Nam bị mất giá và được đổi tên thành tiền giải phóng. Đến năm 1978, sau khi đất nước ổn định và thống nhất về tài chính, tiền Việt Nam tiếp tục được thay đổi. Ở miền Bắc, 1 đồng giải phóng đổi được 1 đồng thống nhất, ở miền Nam 1 đồng giải phóng đổi được 8 hào thống nhất. Đồng thời nhà nước cũng phát hành thêm các loại tiền 5 hào, 1 đồng, 5 đồng, 10 đồng, 20 đồng, 30 đồng, 50 đồng, và 100 đồng.
Tiền đồng những năm 1985
Năm 1985, đứng trước diễn biến phức tạp của nền kinh tế và tình hình khan hiếm nghiêm trọng tiền mặt trong thanh toán, Nhà nước đã công bố đổi tiền theo tỉ lệ 10 đồng thống nhất đổi lấy 1 đồng tiền mới phục vụ cho cuộc cách mạng về giá cả và tiền lương. Ngân hàng quốc gia Việt Nam đã ban hành các loại tiền 10, 20, và 50 đồng.
Tiền giấy thế kỷ XX
Năm 1990 các tờ tiền giấy cotton có mệnh giá 10.000 và 20.000 được phát hành, tờ 50.000 được in từ 15/10/1994 còn tờ 100.000 từ ngày 1/9/2000. Trong khi đó, tiền xu có một vài năm xuất hiện trên thị trường nhưng do không phù hợp với phong cách tiêu tiền của người Việt Nam nên nhanh chóng trở thành loại vật dụng lưu niệm.
Tiền polymer hiện tại
Hiện nay trên thế giới đã có 23 nước lưu hành đồng tiền in trên chất liệu polymer, trong đó có 3 nước sử dụng toàn bộ tiền polymer trong hệ thống tiền tệ; một số nước dùng tiền giấy polymer cho một vài mệnh giá; 6 nước hiện đang thử nghiệm tiền polymer dưới hình thức tờ tiền lưu niệm.
Năm 2003 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành tờ tiền polymer có giá trị lưu hành song song với các đồng tiền cũ nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu lưu thông tiền tệ về mặt cơ cấu mệnh giá (thêm loại tiền có mệnh giá lớn), chủng loại.
Tiền polymer có nhiều ưu điểm vượt trội như: khó làm giả, độ bền cao, không thấm nước, thích hợp để sử dụng trong các thiết bị hiện đại như ATM, máy đếm tiền.
Kể từ khi tiền polymer được đưa vào lưu hành, bắt đầu từ ngày 1/9/2007, tiền giấy mệnh giá 50.000 và 100.000 đã hết giá trị lưu hành và từ ngày 1/1/2013, các loại tiền cotton mệnh giá 10.000 đồng, 20.000 đồng cũng đã ngừng sử dụng trên lãnh thổ Việt Nam. Hiện nay trên thị trường chỉ còn các tờ tiền giấy mệnh giá nhỏ dưới 5.000 đồng (1.000 đồng, 2.000 đồng, 5.000 đồng …) còn giá trị lưu hành tại Việt Nam.
Kết luận
Giống như quá trình hình thành và phát triển của những đồng tiền khác trên thế giới, tiền giấy Việt Nam cũng đã trải qua những thăng trầm cùng lịch sử của đất nước. Hi vọng với những kiến thức mà 3Gang cung cấp phía trên, chúng ta sẽ hiểu hơn về tiền giấy Việt Nam qua các thời kỳ, qua đó hiểu rõ hơn và biết trân trọng những đồng tiền được làm ra từ chính sức lao động của mình.
